YAZAR
Kardeş Azerbaycan’ımızın hudut boylarında emperyalizmle savaş verdiği şu günlerde Azerbaycan-Türkiye dostluğunun mazisini kavramak bizim için çok daha büyük bir anlam ifade ediyor. Birinci Dünya Savaşı yıllarında müttefiklerinin onca itirazına rağmen Bakü’yü Rus ve Ermeni işgalinden kurtarmayı hedefleyen Türk komutanlar bugünkü Azerbaycan Türkiye kardeşliğinin de temellerini atmış oluyorlardı.
KAFKAS İSLAM ORDUSU
Kafkas İslam Orduları Komutanlığıyla Bakü’yü emperyalizmden kurtaran komutan olarak tarihe geçen Nuri Paşa işte bu dostluğun en büyük mimarlarındandır. 1918’in Haziran’ında ağabeyi Enver Paşa’nın görevlendirmesiyle Kafkaslara geçen Nuri Paşa Osmanlı Devleti’ne kıymetli bir zafer kazandırmıştır.
Bolşevik Rus Devrimi’nin hemen sonrasında Çarın himayesindeki bütün esir milletler bağımsızlıklarını kazanmak için harekete geçtiler. Kafkasya’daki halk da teşkilatlanma çabasına girmişti. Ermenistan ve Azerbaycan da bağımsızlıklarını ilan etmişti. Lakin Azerbaycan’ın kendisini savunabilecek kuvvetli bir ordusu bulunmadığından Osmanlı’dan yardım istemişti. Bu kapsamda Osmanlı ve Azerbaycan birliklerinden oluşan Kafkas İslam Ordusu kuruldu. Ordunun tamamı Müslümanlardan oluştuğu için İslam, Osmanlı’nın bölgedeki varlığını göstermesi amacıyla da Kafkas ismi verilmişti.
BAKÜ’NÜN KURTARILMASI
Enver Paşa kardeşi Nuri Paşa’yı Kafkas İslam Ordusu Komutanı olarak görevlendirildi. Nuri Paşa’ya bu görevde Fahrȋ Ferik rütbesi ile Kafkaslarda padişah adına askeri ve siyasi faaliyetlerde bulunma yetkisi verildi.1
Kafkasya’da emperyalist blok karşımıza farklı bir ittifakla çıkıyordu. İngilizler, bölgedeki Çarlık Rusya kalıntısı Rus Beyaz Ordusuna yardımcı olmak maksadıyla savaşın sonlarına doğru Azerbaycan’a birlik göndermiş, onların varlığından destek alan Ermeniler de Azerilere karşı katliama başlamış ve binlerce Azeri katledilmişti. Bir yandan Beyaz Rusya Ordusu ile Bakü petrolleri üzerine anlaşmalar yapan Almanya harekât öncesinde Osmanlı’yı açıkça tehdit ediyor, cephede ise doğrudan bu bloğun bir parçası olarak karşımıza çıkıyordu.
Kafkas İslam Ordusu bu bloğa karşılık tüm kuvvetleri toplayarak 13 Eylül 1918’de Bakü’ye girmiş, 15 Eylül 1918’de de Bakü’yü düşman işgalinden kurtarmıştı.
MUSTAFA KEMAL VE KAFKASYA STRATEJİSİ
Atatürk Kafkasya’yı İngiliz emperyalizminin elinden kurtarmanın yolunun Bolşeviklerle iş birliğinden geçtiğini biliyordu. 1920 yılında Mustafa Kemal Paşa’nın kolordu komutanlarına yolladığı meşhur genelgede şu ifadeleri kullanıyordu;
“İngilizler bir Kafkas seti kurdu, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan’dan oluşan, bu set orada kalırsa kati suretle mahvoluruz. Bunun için biz Bolşevik Rusya ile iş birliği yapacağız. Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan’ı Bolşeviklerle iş birliği yaparak kurtaracağız.”2
İngilizlerin Kafkasya’da oluşturduğu set hem o topraklarda emperyalist bir baskı uygulanmasına hem de Sovyet Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkinin kesilmesine yönelik bir hamleydi. Bu seti Mustafa Kemal Atatürk Sovyet Rusya ile iş birliği yaparak yıktı. Kafkasya’yı emperyalizmden temizledi.
AVRASYA ÇAĞINDA KARABAĞ’I SAVUNMAK
Bugünkü Karabağ sınırlarına kadar olan bölgeyi Nuri Paşa komutasında Kafkas İslam Ordusu emperyalizmden kurtarmıştı. İçinde bulunduğumuz şu günlerde yine Azerbaycan’ın Karabağ’ın ve bir kısım topraklarının emperyalizme karşı mücadelesine tanıklık ediyoruz. Türk ordusunun ve Türk milletinin Azerbaycan’a verdiği destek tarihimizden gelen, bizlere düşen bir görevdir. Mustafa Kemal Atatürk’ün “Asyai bir millet” olarak tanımladığı Türk milleti, “tarihin sarkacının yeniden Asya’yı gösterdiği” bugünlerde üzerine düşeni layıkıyla yapıyor. Karabağ’da Azerbaycan’a verilen destek başta Türkiye olmak üzere tüm Avrasya ülkelerinin sorumluluğunu barındırıyor.
Bu sorumluluğu hisseden, Avrasya ülkeleri ardı ardına açıklamalarla Azerbaycan’ın haklı mücadelesini destekliyor. Bugün Azerbaycan’ın Ermenistan’a yani emperyalizme karşı kararlı duruşunu sağlayan en önemli şey Türkiye’nin Avrasya cephesinde yerini alması ve bu noktada bölgedeki iş birliğinin sağlam temellerinin varlığıdır. Rusya ile İran ile birlik Azerbaycan’ın arkasında emperyalizme karşı kale gibi duran bir Türkiye’yi yaratmıştır. 30 yıldır işgal altında bulunan Karabağ’ın işgalinden kurtulmasının umudu işte bu ittifakın kuvvetinde saklıdır.
İKİ DEVLET TEK MİLLET!
28 Mayıs 1918’te Azerbaycan Gence’yi Ermeni işgalinden kurtaran Kafkas İslam Ordusu bugün Azerbaycanlı kardeşlerimize 28 Mayıs’ın Milli Bayram olarak anılmasını sağlıyor.
Bir dakika bile düşünmeden Kafkaslara giderek aldığı görevi en iyi şekilde yerine getiren Nuri Paşalar bugün yine Karabağ sınırında canı pahasına mücadele ediyor.
Mustafa Kemal Atatürk’ün Bakü’yü İngilizlerden temizlemek adına yürüttüğü strateji bugün Türkiye ve bölge ülkeleri arasında yaşıyor.
Kaderi bir yazılan bu iki devlet, emperyalizmin prangalarından yine birlikte kurtuluyor.
Türk milletiyle, Türkiye’yle kaderleri bir yazılan; birlikte özgürleşen, birlikte tek millet iki devlet haline gelen Azerbaycan’ın verdiği vatan savaşının sonuna kadar arkasındayız.
Elfide Nur Atalay
TLB İzmir İl Sorumlusu/TGB İzmir İl Yöneticisi
DİPNOT:
1. İlkin Başar Özal- Kısa Birinci Dünya Savaşı Tarihi- Syf.245
2. http://turkoloji.cu.edu.tr/GENEL/rd_kafkas_politika_files/rd_kafkas_politika.htm
talebe.org