Timur Selçuk denince birçoğumuzun aklına hemen “İspanyol Meyhanesi” ya da “Beyaz Güvercin” gibi şarkılar geliyor olabilir. Elbette bunlar harika eserler ama Timur Selçuk, bundan çok daha fazlası.
O, bu topraklara ait müziğin nasıl hem modern, hem evrensel hem de devrimci olabileceğini gösteren bir usta, bir öncüydü. Onun için müzik sadece estetik bir zevk, “güzel ses” değil, aynı zamanda ideolojik bir alandı. Sanatın toplumsal bir işlevi olduğuna inandı ve hayatı boyunca bunun için çalıştı.
Her Şeyin Başladığı Yer: Atatürk ve Cumhuriyet Sevgisi
Timur Selçuk'un farkını anlamak için köklerine bakmak lazım. Babası, Türk müziğinin dev isimlerinden Münir Nurettin Selçuk. Yani müziğin ve sanatın içine doğmuş ama daha önemlisi, evde müthiş bir Atatürk sevgisi ve Cumhuriyetçi kültürle büyümüş.
Kendi sözüyle durumu özetliyor: “Atatürk’ü babam aracılığıyla çok yakından duyduğumuz için ailemizin bir büyüğü gibiydi.”
İşte bu temel, onun tüm sanat rotasını çizdi: Aydınlanmacı, halkçı ve milli bir çizgi.
Paris Yılları: Batı'yı Kopyalamak Değil, "Halkın Duyarlılığı" ile Birleştirmek
Gençliğinde Paris'e gidip Batı'nın tekniğini, o “çok sesliliği” (müziği katmanlı, zengin yapan armoni) öğreniyor. Ama amacı asla Batı'yı kopyalamak, onlara özenmek, kendi kültüründen uzaklaşmak değildi. Tam tersi!
Hedefi, bizzat Büyük Önderimiz Atatürk’ün gösterdiği gibiydi: “Amaç, Batı’nın geliştirdiği çok seslilik yöntemini halkımızın ince duygu ve duyarlılığıyla birleştirip çağdaş eserler üretmektir.”
Yani, “Kendi müziğimizi, kendi sesimizi, kendi makamlarımızı evrensel bir dille nasıl söyleriz?” derdindeydi.
Döner Dönmez Eyleme Geçti: İstanbul Oda Orkestrası
Paris'ten döner dönmez ne yaptı, dersiniz? İstanbul Oda Orkestrası’nı kurdu. Bu 20 kişilik orkestrayla amacı, bizim türkülerimizi, bizim soylu eserlerimizi o öğrendiği modern teknikle, saygılı ve çağdaş bir şekilde yeniden düzenlemekti.
1977'de çıkardığı oda müziği albümü bu vizyonun somut bir kanıtıdır. Halk melodilerini alıp bir orkestraya taşıdı. Bu, o dönem için inanılmaz bir vizyondu.
"Sanatçı Tarafsız Olamaz!"
Timur Selçuk için sanatçı, fildişi kulesinde oturup etrafa bakamazdı. Sanatçı halkın içindeydi, halkın sesiydi. Şarkılarının temalarına bakın:
Emek
Dayanışma
Toplumsal adalet
Cumhuriyet idealleri
“1 Mayıs Marşı”, “Ekonomi Tıkırında”, “Nereye Payidar”... Hepsi bu duruşun ürünleridir.
Sahnesi de farklıydı. Sadece piyano çalıp şarkı söylemezdi; aralarda konuşur, güncel olaylara göndermeler yapar, eleştirir, mizah yapardı. Onun konseri, aynı zamanda bir ders, bir sohbetti. Sanat ve siyaseti (halkın sorunlarını) birleştirdi.
Kültürel Yozlaşmaya Karşı Net Bir Uyarı
Timur Selçuk, kültür politikalarını; operaların, balelerin, senfoni üretiminin azalmasını, sanatçıların üretim yapamaz hâle getirilmesini her zaman en sert dille eleştirdi.
2014'teki bir tespiti var ki bugün hepimizin kulaklarına küpe olmalı:
“Sanat ve felsefesi olmayan bir ülke çöker.”
Bugün bizim mücadele ettiğimiz kültürel yozlaşmaya, çürümeye karşı yıllar öncesinden hepimizi uyarmıştı.
Mirası: Bize Ne Bıraktı?
Timur Selçuk, sadece büyük bir müzisyen değil; aynı zamanda ilkeli bir Cumhuriyet aydını, cesur bir eleştirmen ve gençlere yol gösteren bir öğretmendi.
Onu farklı kılan, bizim makamlarımızı o duyguyu bozmadan çok sesli hâle getirmesiydi. Batı müziğinin içinde eritmedi, bizim müziğimizi zenginleştirdi. Şiire, söze kutsal baktı; müziğin şiire hizmet etmesi gerektiğini savundu.
Babasıyla kıyaslanmaya çalışıldığında, “İkinci Atatürk de olmaz, ikinci Münir Nurettin de olmaz.” diyecek kadar da net bir duruşa sahipti.
Türk gençliğinin destekçisiydi, TLB gönüllüsüydü.
Bizler, TLB olarak, onun bu aydınlanmacı ve halkçı mirasına sahip çıkıyoruz. Onun “halkçı” ve “Cumhuriyet çizgisini” birleştiren sanat anlayışını daha iyi anlamak için çabalayacağız.
Timur Selçuk'u anlamak, aslında kendi kültürümüze ve Cumhuriyetimizin değerlerine sahip çıkmaktır.
6 Kasım 2020’de aramızdan ayrılan aydın sanatçı Timur Selçuk’u saygı ve özlemle anıyoruz.
Reha Selim Nergiz
TLB Adana Üyemiz
Hasan Adalı Anadolu Lisesi 11. Sınıf