Kadir Has Üniversitesi Türkiye Çalışmaları Grubu ve Global Akademi tarafından 2013’ten beri hazırlanan “Türk Dış Politikası Kamuoyu Algıları Araştırması”nın sekizincisinin sonuçları önceki gün düzenlenen çevrimiçi bir toplantı ile kamuoyuyla paylaşıldı.
Araştırmanın bulgularını projenin koordinatörü olan Kadir Has Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Aydın açıkladı. Projenin amacının, kamuoyunun dış politikaya yönelik bakışını ortaya koymak ve dış politika ile ilgili konulara yaklaşımlarını saptamak olduğu bildirildi.
Araştırmanın sonuçlarına 29 Nisan ile 21 Mayıs 2021 tarihleri arasında 26 ilde 18 yaş ve üzeri 1000 kişi ile yüz yüze görüşmeler yapılarak ulaşıldı.
Araştırmanın sonuçlarına göre toplumun dış politika ile ilgili birincil haber alma kaynağı yüzde 78.1 ile televizyon oldu. Bunu yüzde 72.4 ile sosyal ağlar ve internet haber portalları izledi. Geçen seneki araştırma sonuçlarıyla karşılaştırıldığında, toplumun televizyondan haber alma oranında düşüş görülürken, sosyal ağlardan haber alma oranın arttığı belirlendi.
ÇİN İLE İŞBİRLİĞİ TALEBİ YÜKSELDİ
Araştırmada, “Dünyanın öncü ekonomisi ve en güçlü devlet hangisidir? sorularına katılımcıların büyük çoğunluğu “ABD” dedi. Fakat “Gelecek 10 yılda öncü ekonomi ve en güçlü devlet hangisi olacak?” sorularında ABD'nin yüzde 7'lik bir düşüş yaşadığı görüldü. Çin'in ise önümüzdeki 10 yılda daha da güçleneceği belirtilirken, oranı yükselen ülkeler içinde Hindistan ve Almanya da yer aldı.
“Sizce Türkiye dış politikasını yürütürken hangi ülke ya da ülkelerle işbirliği yapmalıdır?” sorusunda da Türkiye’nin Çin ve Rusya ile işbirliği yapması gerektiğini düşünenlerin oranında kayda değer bir artış gözlendi. Çin'le işbirliği yapılmasını savunanlar geçen yıl yüzde 11.8 iken bu yıl yüzde 23'e yükseldi. Rusya ile işbirliği yapılmasını savunanların oranı da yüzde 21.3'ten yüzde 27.8'e çıktı.
'TÜRKİYE AVRUPA ÜLKESİDİR' DİYENLERİN ORANI ARTTI
Araştırmada, katılımcılara “Türkiye öncelikli olarak aşağıdaki sayacaklarımdan hangisidir?” sorusu yöneltildi. Katılımcıların yüzde 40.6’sı Türkiye için “Avrupa ülkesi” derken, yüzde 19.8’i “kendine has bir ülkedir” yanıtını verdi. Geçen yıl yüzde 27.4 ile ilk sıraya yerleşen “Türkiye, kendine has özellikleri olan bir ülkedir” cevabı bu yıl yüzde 19.8 ile ikinci sıraya geriledi. Katılımcıların yüzde 17’si Türkiye’nin bir “Ortadoğu ülkesi” olduğunu söylerken, Türkiye’nin bir “Akdeniz ülkesi” olduğunu düşünenlerin oranı yüzde 8.5.
Aynı kategoride Türkiye’ye yönelik değerlendirmeler arasında en baskın katılımın olduğu ifade “Türkiye büyük bir devlettir” olurken (yüzde 63), onu “Türkiye bölgesel bir güçtür” (yüzde 57.7) ifadesi takip etti.
TERÖRLE MÜCADELE BU YIL DA İLK SIRADA
Araştırma kapsamında katılımcılara sorulan “Sizce son dönemde Türkiye’nin dış politikasında karşılaştığı en önemli sorun nedir?” sorusuna verilen cevaplar arasında bu yıl da “sınır ötesi terörle mücadele” en öncelikli sorun olarak gözüktü. 2019’da yüzde 18.3, 2020’de ise yüzde 20 olarak kaydedilen oran, 2021’de yüzde 23.5’e yükseldi.
“ABD ile ilişkiler” (yüzde 12.3), “Suriye’deki PYD/YPG varlığı” (yüzde 11.6) ve “Doğu Akdeniz’de yaşanan gerginlikler” (yüzde 9.6) önemli görülen diğer sorunlar arasında sıralanırken “uluslararası göç” ve “Suriye’deki iç savaş” gibi sorunlar sıralamada ciddi düşüş kaydetti.
Önümüzdeki 10 yılda Türkiye’nin karşı karşıya geleceği dış politika olaylarına dair düşünceleri sorulan katılımcıların cevaplarında “uluslararası terörizm” (yüzde 36.3) yine ilk sırada çıktı. “Küresel bir finansal/ekonomik kriz”e dair beklentiler, uluslararası terörizmi çok yakından takip etti (yüzde 36,1). Bunların yanı sıra, “siber güvenlik sorunları” ve “Rusya’nın aşırı güçlenmesi” unsurlarını gelecek 10 yılı belirleyecek en önemli dış politika gelişmeleri olarak görenlerin oranı 2020 yılına göre arttı.
DIŞ POLİTİKADA MİT ETKİNLEŞİYOR
Araştırmanın bulgularına göre dış politikada belirleyici rol üstlenen temel kurumların Cumhurbaşkanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı olarak görüldü ve Cumhurbaşkanlığı kurumsal çatısı altında değerlendirilebilecek yapılar, yakaladıkları yüzde 84’lük oranla son beş yıl içindeki çıkış grafiğini sürdürdü. Dışişleri Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı ve Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT)'nın dış politika yapım sürecine katkı sağladığını düşünenlerin oranı da 2020 yılına göre arttı.
“Sizce Türkiye’de dış politikanın yapım sürecine en çok hangi kişiler etkide bulunuyor?” sorusuna geçen yıl yüzde 69’luk bir kesim “Cumhurbaşkanı” derken, bu yıl oran yüzde 59’a geriledi. Bu soruya verilen cevapta “Dışişleri Bakanı” yanıtı yüzde 44.5’ten 47.5’e, “MİT Başkanı” yanıtı ise yüzde 10’dan yüzde 29.9’a yükseldi.
DOST AZERBAYCAN DÜŞMAN AMERİKA
Araştırmada “Türkiye’nin en yakın dostu hangi ülkedir?” sorusuna halkın yarısından fazlası “Azerbaycan” yanıtını verdi. Azerbaycan’ı yüzde 49.7 ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) takip etti. Dost ülkeler içinde Çin (yüzde 27) ve Rusya'nın (yüzde 29.9) da geçen yıla göre oranlarının arttığı gözlendi.
“Türkiye için tehdit oluşturan ülkeler hangileridir?” sorusuna verilen yanıtlar da bu yılki araştırmada değişmedi. ABD, yüzde 54’lük oranla, “Türkiye için tehdit oluşturan ülkeler sıralaması”nda ilk yerini korudu. İsrail de yüzde 41.8 ile yine ikinci sıraya yerleşti. Bu listeyi Ermenistan, Yunanistan, Fransa ve İngiltere takip etti.
ABD GÜVENİLMEYEN ÜLKE
Sonuçlara göre kamuoyunda her beş kişiden üçü, ABD ile Türkiye arasındaki ilişkilerin negatif olduğunu düşünüyor. ABD’nin küresel güç olduğunu belirtenler arasında parti bazında Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) seçmeni ön plana çıkarken, ABD’yi “düşman ülke” olarak gören en yüksek kitle ise AK Parti seçmeni.
ABD ile Türkiye arasındaki en önemli sorun ise terörle mücadelede farklılaşan yaklaşımlar olarak belirlendi. Sonuçlara göre, ABD Kongresi'ndeki Ermeni Soykırımı iddialarını sorun olarak değerlendirenlerin oranı da 2020 yılına göre yüzde 53 oranında arttı.
KKTC TÜRKİYE'YE BAĞLANMALI
“Sizce Kıbrıs sorunu hangi temelde çözülmelidir?” sorusuna da katılımcıların yüzde 48'i “KKTC Türkiye’ye bağlanmalıdır” yanıtını verdi. Bunu yüzde 31 ile “İki toplumlu ve iki kesimli federal bir Kıbrıs devleti kurulmalı” yanıtı izlerken, yüzde 27.9 “İki bağımsız devlet kurulmalı” yanıtını verdi. Birleşik Kıbrıs isteyenlerin oranı yüzde 12.4'te kaldı.
“Türkiye ile Yunanistan arasındaki en önemli sorun nedir?” sorusuna ise katılımcıların yüzde 50.9'u “Ege adalarının silahlandırılması” yanıtını verdi.
ARAŞTIRMANIN DİĞER ÖNEMLİ BULGULARI
1. Toplumun yüzde 62.9’u S-400’lerden ve yüzde 63.4’ü ise F-35’lerin ne olduğundan habersiz.
2. Halkın yüzde 76.1’i Mavi Vatan kavramını ve yüzde 90.6’sı Gümrük Birliği’ni hiç duymamış.
3.Türkiye'nin yüzde 55.5'i Türkiye'nin bir uçak gemisi olmasını istiyor. Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin değiştirilmesini talep edenlerin oranı ise yüzde 19.
4. ABD’nin yaptırım uygulamasını dikkate alarak, Türkiye, Rusya’dan satın aldığı S-400 füzelerinin kurulumunu yapmalı diyenlerin oranı yüzde 47.
5. Toplumun yüzde 20’si Lozan Antlaşması’nın gizli maddeleri olduğunu düşünüyor. Yüzde 34.7’sinin ise bu konuda bir fikri yok.
6. Türkiye’nin Ortadoğu politikalarını başarılı bulanların oranı, bir önceki döneme göre yüzde 4 oranında arttı. Sınır ötesi operasyonlara destek ise yüzde 9.8 yükseldi.
7. NATO'ya karşı olumsuz fikir beyan edenlerin toplam oranı yüzde 46.