YAZAR
Bugün Sarıkamış Destanı'nın yıl dönümü. Tüm şehitlerimizi saygıyla
anıyoruz. Peki Sarıkamış'ta ne oldu? Bugüne kadar önümüze konan neredeyse tüm kaynaklarda karşımıza Enver Paşa'nın "90 bin askerimizin katili" olduğu yazar. Peki bu bilginin doğru olmadığı ihtimalini hiç düşündünüz mü? Gelin Sarıkamış'ı ve Enver Paşa'yı biraz yakından inceleyelim.
Bildiğiniz gibi ortalıkta 90 bin askerin tek kurşun atmadan şehit olduğu söylenir. Basın her şeyi abartmayı, kara propaganda yapmayı asla ihmal etmez. Ancak her şey göründüğü gibi değildir. Bu harekat 1. Dünya Savaşı'nın Kafkasya Cephesi'nde olmuştur.Rusya'nın 1914'te saldırması ile savaş Türkler için başlamıştır.
Sarıkamış'a Giden Yol !
Köprüköy ve Azap Muharebelerinden sonra 3. Ordu son darbeyi vuramamıştır. Hasan İzzet Paşa orduyu 15 km. geri çekti. Ama aynı anda Ruslar da geri çekiliyordu. Türkler Ruslardan, Ruslar Türklerden korkuyordu. Enver Paşa,baskın harekatı yapılıp yapılamayacağı konusunda rapor çıkarması için Genelkurmay 2. başkanı Yarbay Hafız Hakkı'yı yolladı. Hafız Hakkı'nın raporundan hareketle, korkan ve harekâta muhalif bakanlar görevden alındı. Hafız Hakkı da oradaki 10. Kolorduya albay rütbesi ile atandı. Atanınca plan için hazırlıklara başladı. Hazırlık ve tetkikler için Enver Paşa da 12 Aralık'ta Erzurum'a geldi.
3 gün süren düzenlemelerden sonra plan son halini aldı. Taarruz 22 Aralık'ta başlayacaktı. Taarruza göre 3. Orduyu oluşturan 3 kolordudan 11. Kolordu Rusları Aras Nehri'nin kuzeyinde cephede tutarken 9. ve 10. Kolordular düşmanın sağ tarafından bir yay çizerek arkasına düşecek, sağ cenahtan kuşatılan düşman çekilmeden etkisiz hale getirilip esir alınacaktı. Ordu harekete geçtikten sonra Enver Paşa İstanbul'a geri dönecekti. Ancak Hasan İzzet Paşa'nın çekimserliğinden dolayı ordu komutanlığını eline aldı. Hatta gerekirse kendi bile savaşacaktı. Bir ara ölümü kafaya koyup vasiyetini bile yazdı. Harekata 9. Kolordu ile katıldı.
Hafız Hakkı 30. ve 32. Tümenlerle Oltu'ya giderken 31. Tümeni Norman'a yolladı. 31. Tümen muvaffakiyetle Norman'ı alıp Oltu'da kolordu ile buluştu. 10. Kolordunun tamamının Bardız'a gitmesi gerekirken 30. ve 31. Tümenler Rusları kovaladı. Sadece 32. Tümen Bardız'a döndü. 25 Aralık'ta Sarıkamış batısında Rus ordusunun arkasına düşmesi gereken 9. Kolordu yürüyüş hedefinden sapıp yol uzatmıştı. Oltu alındıktan sonra çok fazla zaman kaybedilmişti. Hafız Hakkı bunun telafisi için kolordusunu Allahu Ekber Dağlarına sürdü. Oradan Sarıkamış'a geçeceklerdi. Dağlarda fırtına ve tipiye yakalanan kolordu büyük zayiat vermişti. İşte donarak ölenlerin çoğu 10. Kolordu askerleriydi. 9. Kolordu Enver Paşa yanında olduğu halde aynı tarihte yola çıktı. 24 Aralık'ta Bardız'a vardı. Oradan Kötek'e dönerek cephe arkasındaki Rus ihtiyatlarına baskın yapması gerekirken Hafız Hakkı'nın Kosar'a ilerlemesi üzerine onlar da plan değiştirmek zorunda kaldı. Enver Paşa, Hafız Hakkı'yı yalnız bırakmamak için Sarıkamış'a döndü. Olanlar yüzünden planda olmayan Sarıkamış, olayların merkezi oldu.
Tahmini olarak kaç asker kaybettiğimizi kestirmek zor. Ancak ortalama olarak 60 bin şehit olduğu düşünülüyor ki askerlerimizin pek çoğu savaş yoluyla şehit olmuştur. Tamamının donarak şehit olduğu ise bir efsaneden ibarettir. Rusların da toplamda 45 bin kaybı olması bunu açık açık gösteriyor.
Harekât neden başarısız oldu? Ne olsaydı başarılı olurdu?
Eğer 10. Kolordu komutanı Albay Hafız Hakkı Bey plana uyarak Rusların peşinden gitmeyerek Bardız yönüne dönseydi bu harekat başarılı olurdu.
Biz gençler olarak her duyduğumuza inanmamamız, basının duygu sömürüsünü çok sevdiğini bilmemiz ve sadece bir kaynak değil çeşitli kaynaklardan yararlanmamız gerektiğini bilmeliyiz. Gördüğünüz gibi denilenin aksine Enver Paşa Sarıkamış'ta askeri bir hatanın başını çekmemiştir.
Tüm şehitlerimizi saygı ve rahmetle anıyoruz..
Talip Tuğra Tokcan
TLB Aydın Üyesi
talebe.org
